Վաղուց, շատ վաղուց, երբ դեռ թմբուկները պատերազմ չէին գուժել հնդիկներին, պրերիայի եզրին մի գեղեցիկ գյուղակ կար։ Այնտեղ տղամարդիկ վաղ առավոտյան որսի էին գնում և երեկոյան տուն վերադառնում հարուստ պաշարով․ կանայք ուտելիք էին պատրաստում, կար անում, իսկ երեխաները արևածագից մինչև արևմուտ խաղ էին անում։ Բոլորն էլ երջանիկ էին և համերաշխ։
Ցերեկները երկար ժամանակ Արևը փայլում էր և ժպտում կարմրամորթների դեմքերին, անձրև թափվում էր միայն այն ժամանակ, երբ պետք էր լինում թարմացնել ձորերի, գետերի, լճերի ջրերը և զովացնել ծառերն ու ծաղիկները:
Բայց տեսեք, թե հետո ինչ պատահեց․
Աստղերը, որ փայլում էին ճամբարի վերևում, լսեցին հնդիկների մասին և որովհետև նրանց լույսը շատ էր աղոտ ու երկիր չէր հասնում, խնդրեցին իրենց առաջնորդին՝ Լուսնին, որ թույլ տա իրենց իջնել և գյուղ գնալ։
Գիշերային երկնքի առաջնորդին՝ Լուսինին, դուր չէր գալիս, որ իր մարդիկ՝ աստղերը, թափառում են ամբողջ գիշեր և վաղ առավոտյան անկողին մտնում, ինչպես Առավոտյան աստղը։ Երբ այդպիսի դեպք էր պատահում, նա ընդհարվում էր Արևի հետ։ Բայց այդ գիշեր նա արտակարգ լավ տրամադրության մեջ էր և չմերժեց նրանց խնդրանքը։ Աստղերն աշխույժ ծիծաղելով և շատախոսելով սկսեցին պատրաստվել ճամփորդելու և ուշք չդարձրին այն խելացի խորհուրդներին, որ Լուսինը տվեց իրենց։
― Դուք կարող եք գնալ ուր ուզում եք, բայց զգուշացեք, որ հանկարծ չիջնեք գետնին։ Եթե իջնեք գետին, դուք այնտեղ կմնաք և հաջորդ օրը Արևը ձեզ կայրի, կսպանի, որովհետև նրա ճառագայթները ճակատագրական են մեզ համար։
Աստղերը գնացին։ Նրանց բախտից այդ գիշեր Լուսինը կլոր էր, այլապես կկորցնեին ճանապարհը։ Վերջապես հասան հնդիկների ճամբարը և սկսեցին բոլոր կողմերից դիտել։ Հնդիկները քնած էին, միայն մի փոքր տղա, որ ապրում էր ճամբարի ծայրին, դեռ արթուն էր։ Տարօրինակ շշնջոցներ լսելով, նա լարեց ուշադրությունը և իր վրանի տանիքի լուսամուտից դուրս նայեց։ Մի պահ նրա սիրտը կանգ առավ տեսածից․ Ինչքա՜ն շատ աստղեր կան և ինչքա՜ն մոտիկ։ Նա իսկույն մագլցեց վեր, դեպի վրանի ծայրը և սյունը շարժեց, որ լավ տեսնի։ Սյունը դեմ առավ ինչ որ բանի և շրը՜մփ, վայր ընկավ։ Աստղը ցածրից էր անցնում, ուղիղ վրանի վրայից, այդ պատճառով ընկավ գետին և իսկույն դարձավ մի գեղեցիկ, ողբացող աղջիկ։
― Տես, թե ի՜նչ արիր,― հանդիմանեց նա տղային,― ես այլևս չեմ կարող իմ քույրերի հետ վերադառնալ և հենց որ լույսը բացվի, Արևի ճառագայթները կգտնեն ինձ, և ես կմեռնեմ։
Տղան ապշահար նայում էր նրան։ Այդ ընթացքում աստղերն արդեն հասկացել էին, թե ինչ է տեղի ունեցել և խուճապահար ետ էին թռչում, գիտակցելով, որ անկարող են օգնել իրենց տարաբախտ քրոջը։
Արցունքները առատորեն հոսում էին սիրուն աղջկա աչքերից։ Տղան խղճահարվեց։
― Ես քեզ կօգնեմ,― ասաց նա,― ցերեկը, երբ Արևը դուրս գա, ես քեզ կթաքցնեմ իմ վրանում և նա չի կարողանա քեզ գտնել։ Բայց հետո՞ ինչ կանենք։
― Եթե ես կարողանամ իմ գոյությունը պահպանել ցերեկը, երեկոյան կդառնամ ծաղիկ և կգնամ կապրեմ մի բարձր ժայռի կատարին, որտեղից կկարողանամ նայել ձեր ժողովրդին, որովհետև ինձ դուր է եկել ձեր կյանքը։
Նրանք վարվեցին այնպես, ինչպես որոշել էին։ Տղան ամբողջ օրը տանը մնաց և ջանք չխնայեց, որ ամենաթույլ և ամենահետաքրքրասեր ճառագայթն անգամ հանկարծ չթափանցի վրանի ներսը։ Հենց որ օրը վերջացավ, աղջիկն իսկույն թռավ ծխնելույզի օդանցքից և շտապեց տեղ գտնել բարձր ժայռի վրա, և նրա կատարին հաջորդ օրն անմիջապես մի գեղեցիկ սպիտակ վարդ բուսնեց։
Բոլոր հնդիկները հիանում էին, երբ տեսնում էին գեղեցիկ ծաղիկը, միայն տղային էր հայտնի, որ դա այն փոքրիկ աստղն է, որին նա պահեց իր վրանում և պահպանեց Արևի սպանիչ ճառագայթներից։
Շուտով աղջիկը ձանձրացավ մենակությունից: Թեև նա գյուղին նայում էր հեռվից և տեսնում ճամբարի կյանքը, բայց ոչ ոք չէր կարող մագլցել ժայռը և զրուցել նրա հետ։ Երբեմն-երբեմն նրան ընկերակցում էին այն թռչունները, որոնց բույնը այդ կողմերում էր։
Այսպես, նրա մոտ զրուցելու եկավ մի փոքրիկ ցախսարեկ։
― Ես այնպես մենակ եմ այստեղ,― գանգատվեց սպիտակ վարդը,― կարոտ եմ մարդկային ընկերակցության։ Եթե կարողանայի պրերիայում ապրել, շատ լավ կլիներ։
― Եթե այդ է ցանկությունդ, ես կարող եմ օգնել,― պատասխանեց փոքրիկ թռչնակը,― միայն մի փոքր թեքիր գլուխդ, որ քեզ կտուցովս վերցնեմ։
Վարդը հնազանդ թեքեց գլուխը. ցախսարեկը կտուցով վերցրեց նրան և դեպի պրերիա թռավ։
Պրերիայում կյանքն ավելի ուրախ էր։ Հնդիկները, ինչպես և զանազան կենդանիներ, այցելում էին սպիտակ վարդին։ Բայց մի օր հանկարծ առավոտյան վաղ սարսափելի ձայներ լսվեցին։
― Շտապե՜ք, շտապե՜ք,― գոռում էին այս ու այն կողմից,― պետք է թաքնվել, գոմեշի նախիրն է գալիս։
Բոլորը վազեցին և թաքնվեցին՝ ով որտեղ կարող էր։ Շուտով հորիզոնում փոշու հսկայական ամպ հայտնվեց, որը աստիճանաբար ավելի ու ավելի մոտեցավ։ Սպիտակ վարդը ահաբեկված գլուխը թաքցրեց տերևների մեջ, որոնք սարսափից լայնացել էին։ Նախիրն անցավ մրրիկի պես։ Հազարավոր սմբակներ այնպիսի աղմուկ էին բարձրացրել, որ կարծես ամպրոպ ճայթեց։
Երբ վերջապես ամեն ինչ խաղաղվեց, սպիտակ վարդը գաղտագողի դուրս նայեց տերևների արանքից։ Պրերիան բոլորովին ամայի էր դարձել, և կյանքի նշույլ անգամ չկար։
― Ես չեմ կարող այստեղ մնալ և այսքան փորձություններ տանել,― ասաց աստղն ինքն իրեն,― ավելի լավ է՝ տեղափոխվեմ լճի վրա և այնտեղ ապրեմ։
Նա պոկվեց գետնից և շատ չանցած ներքևում երևաց փայլող լճի մակերեսը։ Նա ցած իջավ և մակույկի նման հանդարտ սահեց լճի վրայով։
Հաջորդ օրը վաղ առավոտյան, երբ հնդիկները անցնում էին լճի մոտով, զարմանքով նկատեցին, որ ջրի երեսին սպիտակ ծաղիկներ կան։
― Գիշերային աստղերը ծաղիկներ են թողել,― ասացին երեխաները, բայց խելահաս մարդիկ թափահարեցին գլուխները և ասացին, որ դա սպիտակ աստղն է իջել մեզ մոտ։ Նրանք ճիշտ էին։
Այդ օրվանից աստղն ապրում է լճի վրա սպիտակ ջրաշուշանի տեսքով, և հնդիկները Սպիտակ ծաղիկ են կոչում նրան։
Առաջադրանքներ
Ա) Ո՞րն է հեքիաթի արժանիքը (արժանիքները): Ընտրե՛ք տարբերակներից մեկը (մի քանիսը) և հիմնավորե՛ք։ Որոնք որ չեք ընտրում, հիմնավորե՛ք՝ ինչո՛ւ չեք ընտրում։
- Սյուժեն հետաքրքիր է։
Սյուժեն իրոք շատ հետաքրքիր և անսովոր էր, քանի որ շատ լավ կերպ էր ամեն ինչ ներկայացված։
- Պատկերավորման միջոցները շատ են։
Ինչպես հասկացանք պատկերավորման միջոցները շատ-շատ էին։ Շատ էր անձնավորումը, քանի որ գլխավոր հերոսները հենց ունեին մարդկային հատկանիշներ, բայց իրականում մարդ չեին։
- Արտահայտված գաղափարը հետաքրքիր է։
Բավականաչափ հետաքիքր գաղափար ուներ պատմվածքը, բայց միևնույնն է ես կարծում եմ, որ այս գաղափարը շատ է տարածված պատմվածքների մեջ։
- Պատմելու ոճը հետաքրքիր է։
Շատ գեղեցիկ էր այն փաստը, որ հեղինակը իր գաղափարը արտահայտելու համար վերցրել էր երևույթներ այլ ոչ թե սովորական մարդիկ կամ այլ բաներ։ Այդ փաստը կարդալը ավելի էր հետաքրքրացնում։
- Հեքիաթի կերպարները ամբողջական են և համոզիչ։
Ճիշտն ասած այդքան էլ չեմ հասկանում հարցի լրիվ իմաստը, բայց կերպարանքները շատ էին համապատասխանում ամեն ինչին։
- Հեքիաթում տեղեկատվություն կա հդկացիների կյանքից։
կար մի քանի հատված որտեղ հնդկացիների կռիվների մասին էր ասում, բայց մեծամասսամբ հնդկացիների կյանքը հենց գլխավոր իմաստը չեր։
- Հերոսները անձնավորված են, և դա հետաքրքիր է դարձնում հեքիաթը։
Համաձայն եմ, վերևի հատվածներում էլ խոսեցի դրա մասին։
Բ) Սա պատմություն էր ջրաշուշանի մասին։ Օգտագործելով պատկերավորման միջոցներ՝ մի այլ պատմությո՛ւն հորինեք բնության որևէ երևույթի, ծառի, ծաղկի, կենդանու, թռչունի կամ ինչի մասին ուզում եք։
Բաբաջանյան Մարիա 